Marokkaans feminimisme (Zineb El Rhazoui)

Atheïste en feministe Zineb El Rhazoui kwam in verzet tegen het islamisme, maar betaalt er een prijs voor

RELIGIE EN FILOSOFIE

[uit het dagblad: ‘Trouw’] Marije van Beek 

Zineb El Rhazoui: ‘God moet wel een kerel zijn’. © Julius Schrank

De Frans-Marokkaanse atheïste en feministe Zineb El Rhazoui kwam al vroeg in verzet tegen de islam. Ze bevrijdde zich van de dogma’s, maar betaalt er een prijs voor. ‘Het was een kwestie van leven of dood.’

Ze oogt kalm: leunt achterover in een fauteuil, maant haar assistent om sigaretten te halen. En elk woord spreekt ze uit op dezelfde besliste toon. De Frans-Marokkaanse atheïste en feministe Zineb El Rhazoui (36) heeft iets onaantastbaars over zich sinds Al-Qaeda haar niet te pakken kreeg bij de aanslag die ze drie jaar geleden pleegden op de burelen van Charlie Hebdo in Parijs. Afgelopen week was ze in Amsterdam voor een optreden in debatcentrum De Balie.

Op het moment dat de broers Kouachi de redactie binnenvielen, was zij aan het werk in Casablanca. Toen ze hoorde van de aanslag en de twaalf doden, belde ze op, en kreeg ze een collega aan de lijn die zich nog verschuilde onder het bureau. Pas om elf uur ’s avonds wist ze wie de twaalf waren. “Ik was het ene moment dolblij te horen dat iemand er nog was, en een half uur later weer zo verdrietig, als ik hoorde dat een ander het niet had overleefd.”

El Rhazoui verzette ze zich eerst als student en vervolgens als journalist tegen het heersende islamisme, en het gebrek aan godsdienstvrijheid in Marokko. Zo maakte ze reclame voor abortuspillen. En organiseerde ze, nu al bijna tien jaar geleden, een picknick in het park tijdens de ramadan. Eten in de vastentijd is bij wet verboden, en El Rhazoui werd gearresteerd.

Op de middelbare school, de tijd van zwarte nagellak en lage truitjes, was koran- en shariales verplicht. Maar daarna ging ze naar Parijs, om vreemde talen te studeren, en godsdienstsociologie. “Ik had heel vroeg in mijn leven door dat ik als vrouw niet dezelfde rechten genoot als mannen. Ik kom uit een gewone Marokkaanse familie. Mijn opa had veel vrouwen, soms twee tegelijk. En als kind vroeg ik me al af: waarom ben ik omringd door vrouwen die mannen dienen? Ze moeten toestemming vragen als ze naar buiten willen, of bij de visite willen zitten. Ga je als vrouw in Marokko om een boodschap, dan moet je direct terug naar huis. In het café, op het terras, zitten alleen mannen. Je erft als vrouw maar de helft, en als je getuige bent van een misdaad, moet je met zijn tweeën zijn, terwijl de stem van een man wel voor vol geldt. Dit is niet alleen in Marokko zo, maar overal waar de islam domineert. En Marokko is nog een zachte theocratie als je het vergelijkt met Qatar of Saudi-Arabië.

“Dit alles zette me aan het denken over de God die ons geschapen zou hebben. Waarom bevoorrecht hij mannen? Hij staat een man toe om vier vrouwen te hebben. Hij denkt dat mannen meer capaciteiten hebben dan vrouwen. Hij is geobsedéérd door vrouwelijke seksualiteit. Deze God behandelt vrouwen als objecten. Hij zegt dat ze verstopt moeten worden, want hun stem is erotisch, hun lichaam is erotisch. Dan draagt hij vrouwen ook nog eens op om mannen te gehoorzamen. Ik wist alvast: God moet wel een kerel zijn.

“Zo begon ik te twijfelen aan alle islamitische dogma’s, en begon ik mezelf te bevrijden. Ik was al best een vrijdenker toen ik naar Parijs ging, maar om een overtuigde atheïst te worden moest ik mijn kennis vergroten, en de religie bestuderen. Ik moest tegenargumenten kunnen geven aan de mensen die doen alsof de islam een fantastisch iets is dat blind moet worden toegepast.”

Wat gaf de doorslag?

“Het was een kwestie van leven of dood, van waardigheid. Ik had de keuze: óf ik accepteer en gehoorzaam de regels, en zal erg ongelukkig zijn. De vrije geest in mij zal dan sterven. Óf ik maak de keuze die veel mensen in Marokko maakten: alles doen wat ik wil, maar stiekem. Er zijn er genoeg die samenleven met een partner, en seks hebben, maar ze zullen nooit staan voor seksuele vrijheid. Ze zijn bang, willen geen problemen, hebben niet de moed om de maatschappij te confronteren. Met ramadan springen rijke Marokkanen liever in een vliegtuig naar Spanje om bier te drinken, dan dat ze opkomen voor de vrijheid om thuis niet te vasten.

“De derde keuze die ik had, was: in opstand komen, en zeggen: ‘Ik wil niet hypocriet zijn, en ik accepteer het niet om minder dan een man te zijn’. En dan te bedenken dat mannen in Marokko niet eens de rechten hebben die ze zouden moeten hebben. Oké, ze mogen met vier vrouwen trouwen, maar ze hebben geen recht op vrijheid van meningsuiting.”

Hoe viel dat bij uw familie?

“De eerste rebellie moest tegen mijn vader zijn. Hij was in de patriarchale structuur nu eenmaal de afgevaardigde van God, én van het politieke systeem. Toen ik eenmaal tegen mijn vader kon zeggen dat ik niet kon leven met de regels, ging het allemaal vanzelf. Ik voelde me op slag veel gelukkiger. Ondanks de problemen en het gevecht”

Het blijft even stil. “Hij praat nu al meer dan twee jaar niet meer tegen me. En zelfs als we praten, praten we niet echt. Maar ja, ik ben 36 jaar, en een onafhankelijke vrouw. Als hij me niet respecteert, zeg ik: je bewijst precies waar ik mijn hele leven tegen vecht. In een islamitisch land word je als vrouw constant lastiggevallen op straat: kerels behandelen je als een piece of shit omdat je een ‘te strakke’ broek draagt, of omdat ze je vrijheid niet op prijs stellen. Het is lastig praten met iemand die niet begrijpt dat je gewoon gelijk bent. Of niet snapt dat de sociale regels van een maatschappij van leugenaars je koud laten. Mensen die geshockeerd zijn door een kort jurkje, maar niet door de dictatuur waarin ze leven, door het onrecht dat straatkinderen ondergaan? Daar trek ik me geen fuck van aan.”

Net als de meeste overlevenden van de redactie werkt El Rhazoui niet meer bij Charlie Hebdo. Sinds de aanslag is ze de zwaarst beveiligde Française. Haar werk als verslaggever kan ze niet meer doen, zegt ze. “Met die mannen in het zwart om me heen val ik te veel op.”

Dus verlegde ze haar werk naar langere, analyserende verhalen, en gaat ze boeken schrijven. Deze week kwam een pamflet van haar hand uit in het Nederlands: ‘Vernietig het islamitisch fascisme’.

Wat houdt dat in, islamitisch fascisme?

“Binnen de islam groeit een fascistische ideologie. Charb (Stéphane Charbonnier, wijlen de hoofdredacteur van Charlie Hebdo, red.) zei altijd: Als je een kookboek letterlijk neemt, en daar geweld bij tentoonspreidt, kan het op een oorlog uitlopen.”

Met dreigende stem: “Als je niet twee lepels suiker toevoegt, dan… Zelfs een kookboek kan gevaarlijk zijn. Wat dan te zeggen over een boek dat volstaat met ideeën van vijftien eeuwen geleden, als: joden zijn dit, christenen zijn dat, vrouwen zus. Waarvan mensen het opvatten als grondwet? Zolang er mensen zijn die de Koran zo opvatten en toepassen, zal het leiden tot totalitarisme. Ik zeg ‘fascisme’, omdat het alle kenmerken vertoont. Een van de belangrijkste is de blinde verering van het hoofd van de staat. Zie de aanbidding van Mohammed, als hoofd van alle moslims op aarde, en zie wat er gebeurt met mensen die hem bekritiseren.

“Er is onderdrukkend seksisme tegen vrouwen en homoseksuelen. En diepe haat tegen kunst en intellectuelen. Sommige islamistische regeringen spreken over ‘reine kunst’, waarin vrouwen hun lichaam niet laten zien, en waar geen alcohol of seks in voorkomt. Nog een kenmerk: ze doen alsof ze begaan zijn met de sociale rechten van de arbeiders. Er zijn ook milities, die ideologische misdaden begaan. Wat zijn de terroristen, die doden in de naam van een ideologie, anders dan een militie? Ten slotte, en daarmee is de cirkel rond, heeft het ook een uniform: witte gewaden voor de mannen, zwarte voor de vrouwen.”

De hoofddoek, schrijft u, is geen uiting van kuisheid of spiritualiteit, maar ‘een militant instrument, ontworpen om islamitisch fascisme te promoten’. Duwt u gewone moslims, van wie de oma’s vaak een hoofddoek dragen, met dat soort taal niet van u weg?

“Als feminist zeg ik: de hoofddoek is een gruwel. Maar dat betekent niet dat ik vrouwen die de hoofddoek dragen, hun waardigheid afneem.

“Ik zal de hoofddoek nimmer-nooit-niet als een normaal stuk kleding zien, zolang het voor honderdduizenden, nee, miljoenen vrouwen op aarde een verplicht uniform is. Die vrouwen worden geslagen op straat, of gevangen gezet en fysiek gestraft. Klagende hoofddoekdragers in Europa wil ik eraan herinneren dat de hoofddoek hier niet verboden is: het is toegestaan. Dus wat is het probleem? Ze willen niet alleen dat het is toegestaan, nee, ze willen meer: dat we het als normaal beschouwen.”

Wat moslims in Nederland zorgen baart, is dat er vrouwen met een hoofddoek zijn aangevallen op straat.

“Ik maak me ook zorgen, om de ongesluierde vrouwen in islamitische landen die worden aangevallen. Méér dan om de vrouwen hier. Want de vrouwen hier hebben ten minste nog de wet die hen beschermt. Terwijl de wet in islamitische landen simpelweg tegen vrouwen is.”

Uw doel is het islamitisch fascisme vernietigen. Hoe dat te doen?

“De enige manier om de oorlog te winnen is: kritiek uiten op de ideologie, en het identificeren als fascistisch en gevaarlijk. Zelfs al vaag je heel Syrië van de kaart, dan los je het probleem niet op. Want die ideologie is hier binnen onze grenzen ontstaan. Na de Tweede Wereldoorlog volgde de denazificatie: de ideologie werd gecriminaliseerd, nazi-literatuur verboden. Met als gevolg, dat vandaag iedereen het verschil weet tussen een nazi en een Duitser. We hebben de ideologie geïdentificeerd als het probleem, en niet het ras of de etniciteit.”