Achter het schandaal van ‘godvergeten’ (machtsmisbruik) gaat een vorm van medeplichtigheid (complicité) schuil, die haast niet benoemd wordt, omdat het levensgevaarlijk ‘dwarsdenken’ vereist. Zonder aan victim blaming te willen doen: zonder de onderwerping van de vromen hebben daders geen macht. Ik las deze duivelse verknooptheid in een tractaat uit 1548: de vrijwillige onderwerping
Étienne de la Boétie (1548): de la servitude volontaire
‘Wat een doffe ellende dat alles wat heilig is voor jullie ogen wordt kapotgemaakt, verkracht, bezoedeld.1 En toch wordt al die ellende jullie niet aangedaan door een grote groep vijanden, maar slechts door één. En die hebben jullie zelf zo machtig gemaakt als hij nu is. Voor hem gaan jullie door het vuur, aan hem geven jullie je over, van hem verwachten jullie de hemel, en door hem vrezen jullie de hel.2 Maar hij heeft ook maar twee ogen, twee handen en één lichaam. Hij heeft niet meer dan de rest, behalve het voorrecht dat hij van jullie gekregen heeft om jullie meester te zijn. Hoe zou hij aan die ogen komen om jullie te bespieden, van waar denk je dat hij al die handen haalt om jullie te slaan, en de voeten om jullie mee te vertrappelen? Hoe kan hij macht hebben tenzij jullie die hem hebben gegeven. Hoe durft hij jullie aan te vallen tenzij hij weet dat jullie aan zijn kant staan? Wat zou hij jullie nog kunnen aandoen als jullie hem niet meer beschermden, als jullie geen medeplichtige zouden zijn van jullie eigen moordenaar en als jullie jezelf niet zouden verraden? Jullie zaaien en hij oogst. Jullie zorgen voor de rijkdom en hij gaat er mee lopen. Jullie voeden jullie dochters op en hij bevredigt er zijn lusten op. Jullie brengen je zonen groot en hij stuurt ze de dood in. Jullie maken jezelf zwakker zodat hij sterker uitkomt en jullie beter onder de knoet kan houden. Zelfs een beest zou dit niet verdragen. Maar jullie kunnen een einde maken aan al die miserie en jullie hoeven het niet eens te proberen. Er gewoon vanaf willen zijn is al genoeg. Beslis gewoon om niet meer onderdanig te zijn, en je bent vrij. En ik vraag niet om een dictator te verjagen of omver te werpen. Hem gewoon niet meer steunen is al voldoende om hem als een enorme kolos zonder voetstuk onder zijn eigen gewicht te zien neerstorten en stukslaan.
Étienne de la Boétie (1530-1563, tekst geschreven in 1548 op 18-jarige leeftijd), De la servitude volontaire. “Over de vrijwillige dienstbaarheid” (servitude, meestal vertaald als ‘slavernij’. Te eng. ‘dienstbaarheid’ of ‘onderwerping’ lijkt me beter). Slechts twee aanpassingen waren nodig om Boétie’s gedachten toe te passen op de vrijwillige kerkelijke onderwerping (het origineel staat in de voetnoten). Voor de rest is het gewoon een vertaling.
Dick Wursten